Grupa ORLEN w toku prowadzonej działalności gospodarczej prowadzi bieżący monitoring i ocenę ryzyka oraz podejmuje działania mające na celu minimalizację jego wpływu na sytuację finansową.

Funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem korporacyjnym

Organizacja i funkcjonowanie Systemu Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym w 2017 roku nie uległy zmianie w porównaniu z rokiem poprzednim. W oparciu o Politykę i Procedurę Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym Grupa ORLEN prowadzi bieżący monitoring i ocenę ryzyka oraz podejmuje działania mające na celu minimalizację jego wpływu.

Zgodnie z powyższymi regulacjami w PKN ORLEN funkcjonuje Biuro Audytu, Kontroli Finansowej i Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym, które koordynuje proces zarządzania ryzykiem korporacyjnym na wszystkich poziomach organizacji oraz dokonuje niezależnej oceny systemów zarządzania ryzykiem i kontroli wewnętrznej, a także analizy procesów biznesowych. Za zarządzanie ryzykiem w spółkach Grupy ORLEN odpowiadają Zarządy poszczególnych spółek pod nadzorem Rad Nadzorczych.

System Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym (ERM – Enterprise Risk Management) jest narzędziem wspierającym skuteczność realizacji celów strategicznych oraz operacyjnych. Zapewnia identyfikację strategicznych ryzyk i mechanizmów kontrolnych oraz ich ocenę.

Kluczowe role w Systemie Zarządzania Ryzykiem Korporacyjnym

Ocena ryzyka przez obszary biznesowe w PKN ORLEN i spółkach Grupy ORLEN realizowana jest corocznie w ramach procesu samooceny i ma na celu zapewnienie aktualizacji wyceny ryzyka o największej istotności. Za jej przeprowadzenie odpowiadają właściciele procesów i ryzyk. Najistotniejszym elementem przyjętej metodologii jest porównywanie dwóch ocen ryzyka – oceny ryzyka brutto (wartość ryzyka w przypadku braku jakichkolwiek mechanizmów kontrolnych i działań zapobiegawczych) oraz oceny ryzyka netto (wartość ryzyka z uwzględnieniem skuteczności posiadanych mechanizmów kontrolnych i działań zapobiegawczych).

W wyniku okresowej weryfikacji skuteczności mechanizmów kontrolnych przez właścicieli kontroli ustalane są plany działań naprawczych dla poszczególnych ryzyk i kontroli, których głównym celem jest osiągnięcie akceptowalnego poziomu ryzyka netto. Po zakończeniu procesu oceny ryzyka oraz testowania mechanizmów kontrolnych Zarząd Spółki, oraz Komitet Audytowy Rady Nadzorczej otrzymuje raport przedstawiający najistotniejsze ryzyka, oraz planowane sposoby ich ograniczenia.

Przyjęta metodologia pozwala na identyfikację ryzyka w Grupie ORLEN w oparciu o wspólny model oraz ich powiązanie z procesami biznesowymi i celami strategicznymi.

Zadania audytowe i kontrolne są realizowane w oparciu o roczne plany audytów i kontroli, zatwierdzane i przyjmowane odpowiednio przez Zarząd, Komitet Audytowy Rady Nadzorczej i Radę Nadzorczą. Realizowane są także audyty i kontrole doraźne zlecane przez Radę Nadzorczą lub Zarząd Spółki.

W 2017 roku w ramach corocznego procesu samooceny ryzyk i testowania mechanizmów kontrolnych w PKN ORLEN przeprowadzono ocenę 521 ryzyk, poprzez przetestowanie 1 251 mechanizmów kontrolnych w 83 procesach biznesowych. W spółkach Grupy ORLEN dokonano oceny 1 036 ryzyk oraz 2 750 mechanizmów kontrolnych w 215 procesach.

W roku 2017 systemem ERM objęte były: PKN ORLEN, ANWIL, Grupa ORLEN Lietuva, Grupa Unipetrol, ORLEN Deutschland, ORLEN Paliwa i ORLEN Centrum Usług Korporacyjnych. Rozpoczęto również prace związane ze wdrożeniem systemu w Grupie ORLEN Południe.

Klasyfikacja ryzyk oraz procesów wraz z mechanizmami kontrolnymi w ramach funkcjonowania ERM

¹Szczegółowy opis ryzyk finansowych wraz z określeniem sposobu ich pomiaru, zarządzania i zabezpieczenia został przedstawiony w pkt. 9.3 Skonsolidowanego Sprawozdania Finansowego za 2017 rok.
²Do najważniejszych legislacji regulujących działanie sektora naftowego należą:
Biopaliwa – Ustawa z dnia 24 listopada 2017 roku o zmianie ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 stycznia 2018 roku – celem nowelizacji jest ułatwienie realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego (NCW) przez podmioty paliwowe i zmiana struktury jego realizacji. Zasadnicze regulacje dotyczą usunięcia limitu ilościowego dla dodawania do oleju napędowego biokomponentu w postaci biowęglowodorów ciekłych (HVO), kwartalna realizacja obligatoryjnego blendingu biokomponentów, wprowadzenie mechanizmu podwójnego zaliczania do NCW biokomponentów „zaawansowanych” (głównie produkowanych z odpadów), wprowadzenie możliwości odstąpienia od realizacji 15% NCW w zamian za wniesienie opłaty zastępczej, obniżenie poziomu kary za brak realizacji NCW.
Zapasy obowiązkowe – producenci i handlowcy w zamian za stopniowe zmniejszenie obowiązku fizycznego utrzymywania zapasów mają obowiązek uiszczania tzw. opłaty zapasowej. Polska: realizacja harmonogramu fizycznego utrzymywania zapasów – od dnia 31.12.2017 roku na poziomie 53 dni, utrzymanie poziomu opłaty zapasowej na dotychczasowym poziomie (43 PLN/t ekwiwalentu ropy naftowej i 99 PLN/t gazu płynnego LPG). Czechy: zapasy obowiązkowe utrzymywane są przez Państwową Agencję na poziomie 90 dni importu netto ropy i finansowane są z budżetu państwa. Litwa: utrzymanie zapasów odpowiadających 90 dniom średniego dziennego importu netto lub 61 dniom średniej dziennej konsumpcji krajowej (w zależności od tego, która z wielkości jest większa). Ilość odpowiadającą co najmniej 30 dniom średniej dziennej konsumpcji krajowej jest gromadzona i utrzymywana przez Państwową Agencję jako zapasy celowe. Pozostała część jest utrzymywana przez przedsiębiorców.
Regulacje dot. rynku paliw ciekłych oraz ograniczenia tzw. szarej strefy – Ustawa z dnia 7 lipca 2016 roku o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz zmianie niektórych innych ustaw (tzw. pakiet paliwowy) oraz ustawa z dnia 22 lipca 2016 roku o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (tzw. pakiet energetyczny). Ustawy wprowadzające szereg zmian regulujących rynek paliw płynnych w Polsce, w tym nowe zasady rozliczania podatku VAT od przywozu paliw płynnych do Polski oraz ścisłe powiązanie wymagań podatkowych z wymaganiami koncesyjnymi.
Monitorowanie drogowego przewozu towarów – Ustawa z dnia 9 marca 2017 roku o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów. Celem jest dalsze ograniczanie tzw. szarej strefy w handlu paliwami. Ustawa uzupełnia wcześniejsze rozwiązania wprowadzone tzw. pakietem paliwowym i pakietem energetycznym. Ustawa zakłada obowiązek rejestracji drogowego przewozu towarów uznanych za wrażliwe oraz stworzenie systemu kontroli.
Energia i efektywność elektryczna – Ustawa o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw regulująca m.in. system wsparcia dla kogeneracji (do końca 2018 roku), przychody z tytułu certyfikatów żółtych, czerwonych, koszty wynikające z wypełnienia obowiązku wobec odbiorców końcowych energii elektrycznej (certyfikaty zielone i filetowe) oraz koszty opłaty zastępczej w przypadku braku wymaganej liczby świadectw pochodzenia energii (certyfikatów).
CO₂ – Utrzymanie na rok 2018 darmowych przydziałów praw do emisji CO₂ w związku z przypisaniem instalacji Grupy ORLEN do tzw. sektora carbon leakage. Trwa rewizja Dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 o systemie handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych – potencjalne skutki wykraczają poza 2018 rok
Ograniczenie handlu w niedziele – Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 roku o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni, która ustala zasady handlu w placówkach handlowych, począwszy od marca 2018 roku. Z zakazu handlu w niedziele będą wyłączone stacje benzynowe i sklepy na dworcach kolejowych.
Rynek gazu ziemnego – Ustawa z dnia 30 listopada 2016 roku o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw wprowadzająca harmonogram uwolnienia cen gazu w Polsce od października 2017 roku, oraz konieczność utrzymywania zapasów obowiązkowych gazu ziemnego przez importerów.
Opodatkowanie działalności wydobywczej w Polsce – podatek od wydobycia niektórych kopalin – płatny od 2020 roku, kalkulowany na poziomie odwiertu, stawka od 1,5%-6% przychodów w zależności od rodzaju złoża i węglowodorów. Opłata eksploatacyjna w zależności od wolumenu i jakości – dla gazu ziemnego 5,34-24,73 PLN/1000 Nm³ gazu i ropy naftowej 38,0-51,5 PLN/t. Użytkowanie górnicze – część stała (ustalana dla poszczególnych przypadków) i zmienna w wysokości 50% opłaty eksploatacyjnej za poprzedni rok. Specjalny podatek węglowodorowy – płatny od 2020 roku, stawka 0-25% przepływów pieniężnych netto zależna od wartości współczynnika skumulowanych przychodów do skumulowanych wydatków, podatek od nieruchomości do 2% wartości początkowej środków trwałych, podatek dochodowy (CIT) – 19%.
Opodatkowanie działalności wydobywczej w Kanadzie: opłaty licencyjne (tzw. royalties) – dotyczą odwiertów wykonanych po 1 stycznia 2017 roku. Stopa podatku od 5 do 40%, w zależności od rodzaju węglowodorów, poziomu cen rynkowych i wielkości wydobycia z odwiertu. Zwolnienie z tytułu poniesionych kosztów wiercenia i wykończenia – forma ulgi w postaci obniżenia zobowiązań podatkowych dla wszystkich nowych odwiertów. Nowe odwierty są obłożone maksymalnie 5% stopą podatku do momentu, kiedy wpływy z wydobycia pokryją obliczone koszty wiercenia i wykończenia, podatek dochodowy (CIT) – 27%. 

Ryzyka w zakresie zagadnień społecznych, pracowniczych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka, przeciwdziałania korupcji i łapownictwu mogą występować w powyższych 3 głównych kategoriach ryzyk (strategiczne, projektowe, procesowe/operacyjne) w Grupie ORLEN.

Opis ryzyk oraz sposobów ich mitygacji dla ww. zagadnień przedstawia poniższe zestawienie:

Efekty działania mechanizmów kontrolnych oraz planów reakcji na ryzyko

Rodzaje
ryzyk

•   bardzo niskie
•   niskie
•   średnie
•   wysokie
•   krytyczne

•   projektowe
•   strategiczne
•   operacyjne
•   finansowe

Mapa Ryzyka brutto przedstawia ilość ryzyk przy braku istnienia jakichkolwiek planów reakcji na ryzyka.

Ryzyka brutto

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Prawdopodobieństwo

Mapa Ryzyka netto przedstawia ilość ryzyk po wdrożeniu planów reakcji na ryzyka.

Ryzyka netto

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Prawdopodobieństwo

Mapa Ryzyk przedstawia położenie kluczowych ryzyk dla organizacji w podziale na rodzaje ryzyk w odniesieniu do dwóch stanów:

• Oceny ryzyka brutto – wartość ryzyka występującego w naturze bez żadnych mechanizmów kontrolnych,
• Oceny ryzyka netto – uwzględniającej skuteczność istniejących mechanizmów kontrolnych mających za zadanie minimalizować wpływ oraz prawdopodobieństwo materializacji ryzyk.

W przypadku działania mechanizmów kontrolnych (strategii zarządzania ryzykami) możemy zaobserwować, że wartości ryzyka ulegają obniżeniu do stanu akceptowalnego przez organizację.