Światowe zużycie energii [TWh]

Źródło: Międzynarodowa Agencja Energii.

W porównaniu z minionym ćwierćwieczem, IEA prognozuje znaczącą zmianę w sposobie zaspokajania potrzeb energetycznych gospodarek. Zmiana ta będzie podyktowana przede wszystkim koniecznością dekarbonizacji przemysłu i obniżenia emisyjności wytwarzania energii elektrycznej. Najszybszy przyrost zostanie odnotowany w obszarze mocy energii odnawialnej, przy jednoczesnej poprawie efektywności energetycznej. To właśnie efektywność energetyczna będzie odgrywać kluczową rolę w odciążeniu strony podażowej – bez tego czynnika przewidywany wzrost wykorzystania energii finalnej zwiększyłby się ponad dwukrotnie. Odnawialne źródła energii pokryją 40% wzrostu popytu na energię, a ich gwałtowny wzrost w sektorze energetycznym oznacza koniec okresu boomu na węgiel. Od 2000 do 2016 roku moce produkcyjne na bazie węgla szybko wzrastały, jednakże trend ten zostanie mocno wyhamowany do 2040 roku. Odnawialne źródła stanowić będą dwie trzecie globalnych inwestycji w moce elektroenergetyczne, stając się dla wielu krajów najtańszym źródłem nowych mocy. Szybkie wdrożenie fotowoltaiki (szczególnie w Chinach i Indiach) pomoże energii słonecznej stać się największym źródłem zielonej energii do 2040 roku. W Unii Europejskiej odnawialne źródła energii będą stanowiły 80% nowych mocy, a energia wiatrowa może stać się głównym źródłem energii elektrycznej po 2030 roku, ze względu na silny wzrost mocy wiatrowych instalowanych zarówno na lądzie, jak i na morzu. Chiny nadal prowadzą do stopniowego wzrostu produkcji energii z reaktorów jądrowych i wyprzedzą pod tym względem Stany Zjednoczone do 2030 roku. Według prognoz IEA, udział energetyki nuklearnej w 2040 roku w miksie energetycznym nieznacznie wzrośnie.

Źródła światowej produkcji energii [TWh]

Źródło: Międzynarodowa Agencja Energii.

W obszarze energetycznym segmentu Downstream Grupy ORLEN kluczowym rynkiem jest Polska, gdzie w latach 2010-2016 popyt na energię wzrastał w średnim tempie około 1,5% rocznie. W perspektywie 2020 roku spodziewane jest tempo wzrostu popytu na energię elektryczną w wysokości około 1,7% (CAGR na podstawie danych CERA), a wzrost ten będzie przede wszystkim skorelowany z rozwojem gospodarczym kraju.

Istotny wpływ na rozwój energetyki w Polsce będą miały trendy rynkowe związane z energetyką rozproszoną, pakietem zimowym oraz rynkiem mocy.

Istotą energetyki rozproszonej są źródła energii (elektrycznej, cieplnej, chłodu), opierające się w głównej mierze o odnawialne źródła energii (OZE). Rozwój energetyki rozproszonej sprawia, że w rynku energii może uczestniczyć więcej mniejszych graczy, w szczególności coraz popularniejszy staje się model prosumenta, czyli konsumenta energii elektrycznej produkującego energię elektryczną na własny użytek. Trend ten pozwala na zwiększenie bezpieczeństwa zasilania dla konsumentów oraz zmniejszenie ich zależności od ewentualnych zmian cen energii na rynku.

Z kolei pakiet „Czysta energia dla wszystkich Europejczyków” zwany pakietem zimowym, będący zbiorem projektów, dyrektyw i rozporządzeń Komisji Europejskiej, wprowadza szereg regulacji w obszarze energetyki mających na celu rozwój rynku energii w Unii Europejskiej w kierunku energetyki odnawialnej, prokonsumenckiej, a także integracji rynków energii poszczególnych państw i zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego poprzez współpracę międzysystemową.

Rynek mocy, który został wprowadzony w Polsce ustawą w grudniu 2017 roku, uzupełnia rynek energii elektrycznej o drugi produkt, jakim jest dostępna moc. W ramach rynku mocy jednostki wytwórcze będą oferować na aukcjach moc dyspozycyjną, która zapewni bezpieczne działanie systemu elektroenergetycznego. Pierwsze aukcje zostaną przeprowadzone już w 2018 roku, a pierwsza moc zostanie dostarczona w 2021 roku.

2. TRENDY RYNKOWE W SEGMENCIE DETAL

Na wszystkich rynkach działania Grupy ORLEN w segmencie Detalicznym obserwowano w 2017 roku korzystne uwarunkowania makroekonomiczne. Na rynku polskim w dalszym ciągu widoczne były efekty wprowadzonych w 2016 roku zmian legislacyjnych ograniczających wpływ tzw. szarej strefy. Obserwowano wzrost popularności paliw premium przy malejącym udziale gazu LPG w ogólnej sprzedaży paliw. Systematycznie malała liczba stacji paliwowych segmentu ekonomicznego – widoczna była także koncentracja na rozwoju oferty gastronomicznej.

Na każdym z rynków obserwowano presję rynku związaną z oczekiwaniami wzrostu płac. Czołowe sieci detaliczne na rynkach operacyjnych Grupy PKN ORLEN utrzymały swoje pozycje Na koniec 2017 roku na rynku polskim, wg danych POPIHN, funkcjonowało ponad 6 600 stacji paliw, a sieć zmniejszyła się o 3% (r/r).

W sieciach zarządzanych przez krajowe i zagraniczne koncerny paliwowe (PKN ORLEN, LOTOS, BP, Shell) nie wystąpiły istotne zmiany, podobnie liczba tzw. stacji marketowych utrzymała się na zbliżonym do 2016 roku poziomie. W 2017 roku na rynku pojawiła się nowa, mająca bardzo ambitne plany rozwojowe, sieć AVIA, należąca do międzynarodowego stowarzyszenia Avia International zrzeszającego 90 firm z 14 krajów i zarządzającego ponad 3 tysiącami stacji paliw w Europie, w tym 15 w Polsce. W 2017 roku rozpoczął się proces rebrandingu stacji Statoil, przejętych przez kanadyjską spółkę Alimentation Couche-Tard. Wszystkie jej stacje będą działały pod marką Circle-K. W dalszym ciągu rozwijał się segment stacji przy autostradach i drogach ekspresowych (MOP).

Na rynku czeskim liczba stacji paliw w 2017 roku utrzymała się na poziomie roku poprzedniego. Zmieniła się jednak struktura rynku – nieznacznie zmniejszyła się liczba małych stacji przyzakładowych, stając się obiektami ogólnie dostępnymi. Sieć Benzina należąca do Grupy Unipetrol, dzięki przejętym w 2017 roku stacjom OMV, umocniła się na pozycji lidera czeskiego rynku paliwowego – zarówno pod względem liczby stacji – wzrost o 38 (r/r), jak i sprzedanego wolumenu paliw – 21,4% (r/r).

Na rynku niemieckim nie wystąpiły istotne zmiany strukturalne. Aral i Shell – liderzy rynkowi utrzymali wiodącą pozycję, pomimo notowanego od kilku lat spadku liczby stacji w swoich sieciach. W wyniku realizowanych od kilku lat projektów inwestycyjnych podniósł się standard techniczny poszczególnych sieci, jednocześnie każda z nich rozpoczęła testy nowych formatów sklepów i punktów gastronomicznych. Duży wpływ na funkcjonowanie wszystkich sieci w Niemczech ma wprowadzony kilka lat temu system monitorowania cen detalicznych. Czołowe sieci segmentu premium, które na przestrzeni ostatnich lat utraciły wolumen na rzecz stacji ekonomicznych, rozpoczęły działania, które pozwoliły im na stopniową odbudowę sprzedaży.

Na rynku litewskim, po przejęciu w 2016 roku sieci Lukoil przez firmę Amic Energy Management z Austrii współpracującą z lokalnym potentatem rynku detalicznego – siecią Viada, pojawił się nowy lider posiadający obecnie 115 stacji i 20% udział rynkowy. W 2017 roku rozpoczął się proces rebrandingu stacji Lukoil – na koniec roku 2017 około 80% obiektów działa pod marką Viada. W przypadku ważniejszych lokalizacji stacje przy okazji rebrandingu przechodzą gruntowną modernizację z rozbudową sklepu i nowoczesnej części gastronomicznej.
W 2017 roku firma Couche-Tard praktycznie zakończyła proces rebrandingu przejętych w 2012 roku stacji Statoil – podobnie jak na innych rynkach stacje te działają pod marką „Circle-K”. Na większości stacji przeprowadzono gruntowne modernizacje, zmieniono organizację sklepów, koncentrując się na rozbudowie części gastronomicznej.

Grupa ORLEN jest zdecydowanym liderem sprzedaży detalicznej paliw w Europie Centralnej zarządzającym siecią 2 783 stacji paliw działających w segmentach premium i ekonomicznym.

Liczba stacji Grupy ORLEN na rynkach działalności na koniec 2017 roku

Źródło: Opracowanie własne.

W Polsce stacje paliw działają pod marką ORLEN w segmencie premium oraz Bliska w segmencie ekonomicznym, w Republice Czeskiej głównie pod marką Benzina, Benzina Plus, Standard, Expres, natomiast na Litwie pod marką ORLEN (segment premium). Na rynku niemieckim spółka ORLEN Deutschland zarządza stacjami ekonomicznymi pod marką STAR, a uzupełnieniem sieci jest kilkanaście stacji przymarketowych Famila.

Rynek polski 

Grupa ORLEN na rynku polskim na koniec 2017 roku dysponowała siecią 1 776 stacji paliw (około 27% stacji działających w Polsce).

Stan sieci stacji paliw w Polsce

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych POPiHN wg stanu na 30.09.2017 roku.

Realizowany program inwestycyjny ukierunkowany był na realizację nowych stacji paliw oraz obiektów typu MOP (Miejsce Obsługi Podróżnych), a także modernizację istniejących obiektów. Istotnym elementem programu rozwoju sieci były zadania inwestycyjne mające na celu uruchomienie nowego formatu sklepowo-gastronomicznego Stop Cafe 2.0. Szereg inicjatyw operacyjnych, intensyfikacja działań ukierunkowanych na klientów flotowych i instytucjonalnych oraz przeprowadzone kampanie marketingowe pozwoliły stacjom ORLEN na zwiększenie wolumenu sprzedaży paliw.

Udział Grupy ORLEN w detalicznym rynku paliw w Polsce

Wahania udziału rynkowego mogą być konsekwencją zawirowań na rynku ze względu na skokowe zmiany poziomu konsumpcji paliw w związku z istotną redukcją tzw. szarej strefy w handlu paliwami. Do głównych konkurentów PKN ORLEN na rynku polskim należą koncerny zagraniczne Shell, BP, Circle-K (poprzednio Statoil) i Lukoil, kontrolujące około 22% ogółu stacji. Coraz większe znaczenie zyskuje sieć Total, ale z 23 stacjami nie ma wpływu na kształt rynku detalicznego w Polsce. Liczba stacji bezobsługowych AS 24 i IDS, zarządzanych również przez podmioty zagraniczne, praktycznie pozostała na poziomie z roku 2016. O ponad 6% zmniejszyła się grupa stacji niezależnych, udział stacji zrzeszonych w sieciach niezależnych operatorów typu Moya, Huzar wzrósł do prawie 35%.

Duży wpływ na funkcjonowanie rynku stacji paliw miała kontynuacja programu rozbudowy sieci drogowej w Polsce. Oddanie do użytku nowych odcinków dróg ekspresowych i autostrad wiąże się z ogłaszaniem kolejnych przetargów na dzierżawę Miejsc Obsługi Podróżnych (MOP) i otwieraniem nowych stacji paliw w tych lokalizacjach. Na koniec 2017 roku przy polskich drogach ekspresowych i autostradach działało 80 stacji typu MOP, z czego 30 (38%) należało do PKN ORLEN. Grupa ORLEN posiada dodatkowo na etapie przygotowania do realizacji kolejne 7 obiektów tego typu.

Rynek niemiecki 

Grupa ORLEN od 2003 roku jest obecna na rynku niemieckim uznawanym za największy i najbardziej rozwinięty rynek paliwowy w Europie. Należąca do ORLEN Deutschland GmbH sieć, licząca na koniec 2017 roku 581 stacji paliw po raz pierwszy w historii przekroczyła 6,0% udział w niemieckim rynku detalicznym.

Udział w detalicznym rynku paliw w Niemczech

Do głównych konkurentów spółki ORLEN Deutschland GmbH należą sieci międzynarodowe takie jak: Aral, Shell, Esso, Total (45% ogólnej liczby stacji) oraz sieci ekonomiczne Jet i HEM (prawie 9% stacji).

Rynek czeski 

Grupa ORLEN umocniła pozycję lidera, zarówno pod względem sprzedanego wolumenu, jak i wielkości sieci. W 2017 roku liczba stacji Benzina wyniosła 401 obiektów. Uruchomienie nowych stacji, w tym włączenie do sieci stacji przejętych od OMV, modernizacje techniczne, konsekwentna polityka zarządzania ceną detaliczną oraz korzystne warunki makroekonomiczne przyczyniły się do znacznego wzrostu udziału Benziny w czeskim rynku detalicznym do poziomu 21,1%.

Udział w detalicznym rynku paliw na rynku czeskim

Drugie miejsce na rynku czeskim pod względem liczby stacji paliw utrzymał węgierski koncern MOL (306 obiektów), jednak udział w sprzedaży wolumenowej tej sieci szacuje się na niecałe 11%. Istotnymi uczestnikami rynku paliw pozostają koncerny Shell, Euro Oil i OMV. Ważnym graczem na czeskim rynku od kilku lat pozostaje także prywatna sieć TankOno (41 stacji), która dzięki polityce niskich cen detalicznych osiągnęła prawie 16% udział rynkowy.

Rynek litewski 

Grupa ORLEN na Litwie na koniec 2017 roku posiadała 25 stacji paliw zarządzanych przez spółkę zależną AB Ventus-Nafta. Sieć ORLEN zwiększyła swój udział rynkowy do poziomu 4,5%.

Udział w detalicznym rynku paliw na rynku litewskim¹

¹W 2017 roku AB Ventus-Nafta zmienił metodę liczenia udziałów rynkowych w celu ujednolicenia metody raportowanych danych z pozostałymi sieciami detalicznymi, dodatkowo do wolumenu została włączona sprzedaż agrodiesla (który jest w dalszym ciągu sprzedawany na części stacji paliw). W rezultacie tych zmian raportowany za rok 2016 udział sieci Ventus zwiększył się o 0,8 p.p. do poziomu 4,4%.

Największą siecią na rynku litewskim w 2017 roku stała się Viada, która po przejęciu stacji Lukoil posiadała łącznie 115 obiektów. Liderem pod względem sprzedanych paliw, pomimo mniejszej liczby stacji (84), pozostała sieć Circle-K (stacje Statoil, zakupione przez kanadyjską firmę Alimentation Couche-Tard). Obie sieci kontrolują ponad 40% rynku. Trzecim ważnym graczem na Litwie pozostaje koncern Neste z 73 stacjami bezobsługowymi.

3. TRENDY RYNKOWE W SEGMENCIE WYDOBYCIE

Według scenariusza New Policies z raportu World Energy Outlook 2017 Międzynarodowej Agencji Energetycznej zapotrzebowanie na energię pierwotną do 2040 roku będzie rosło dla wszystkich głównych rodzajów paliwa: węgla, ropy, gazu, elektrowni jądrowych i odnawialnych źródeł energii. Główny udział w rosnącym zapotrzebowaniu na energię pierwotną, zgodnie ze scenariuszem bazowym, odegrają jednak gaz ziemny, odnawialne źródła energii i efektywność energetyczna odciążająca stronę podażową. OZE pokryją 40% przyrostu popytu, a gwałtowny wzrost ich udziału w sektorze energetycznym będzie oznaczał zmniejszenie zapotrzebowania na węgiel.

Światowy popyt na energię pierwotną wg rodzaju paliwa [mln toe¹]

¹toe – tona oleju ekwiwalentnego.
Źródło: IEA.

Struktura światowego popytu na energię pierwotną [%]

 

 

Źródło: Opracowanie własne na podstawie IEA.

Do 2025 roku wzrost popytu na ropę naftową w transporcie będzie utrzymywał się na mocnym poziomie, jednak później istotnie spadnie ze względu na większą efektywność i większy udział nowych paliw w pojazdach silnikowych. Silny popyt ze strony innych sektorów wystarczy, aby utrzymać zapotrzebowanie na ropę naftową na ścieżce wzrostowej. Największe źródło wzrostu stanowić będzie zwiększająca się skala wykorzystania ropy naftowej do produkcji petrochemicznej. Tuż po petrochemii uplasuje się zapotrzebowanie ze strony segmentu samochodów ciężarowych, transportu lotniczego i morskiego, gdzie zastępowalność paliw opartych na węglowodorach będzie ograniczona.

Gaz ziemny osiągnie blisko 25% udziału w światowym popycie energetycznym w 2040 roku, stając się jednocześnie drugim co do wielkości paliwem w globalnym bilansie energetycznym po ropie naftowej, której udział w popycie na energię w 2040 roku ma wynieść około 27%. W tym okresie liczba instalacji skraplania gazu na świecie podwoi się, a nowe moce skraplania będą powstawały głównie w USA i Australii, następnie w Rosji, Katarze, Mozambiku i Kanadzie. Ceny gazu opierać się będą w coraz większym stopniu na konkurencji między różnymi źródłami gazu, a nie na indeksacji do ropy naftowej. W długiej perspektywie większy i bardziej płynny rynek LNG może zrekompensować niższą elastyczność w innych elementach systemu energetycznego. Zapotrzebowanie na gaz ziemny wzrośnie do 2040 roku o około 45%, przy czym największy wzrost będzie zgłaszany przez przemysł. Co więcej, aż 80% wzrostu popytu na gaz będzie miało miejsce w krajach rozwijających się.

Aktywność producentów ropy naftowej i gazu naturalnego mierzona liczbą urządzeń wiertniczych w ruchu była w 2017 roku średnio o 27% większa niż w 2016 roku. Wzrost aktywności, widoczny przede wszystkim w USA i w Kanadzie, był skorelowany ze wzrostem cen ropy. Dodatkowo, producenci na tych rynkach posiadają zdolność i możliwości szybkiego uruchamiania ekonomicznie opłacalnego wydobycia z nowych zasobów. USA jest obecnie eksporterem netto gazu ziemnego, a pod koniec roku 2020 stanie się również eksporterem netto ropy naftowej. Po uwzględnieniu dodatkowych wolumenów wydobycia ropy naftowej z Kanady i Meksyku, Ameryka Północna (USA, Kanada, Meksyk) staje się największym źródłem dodatkowej ropy i gazu na rynku międzynarodowym. Prognozowany wzrost wydobycia gazu z łupków o 630 mld m3 w USA w ciągu 15 lat od 2008 roku, będzie historycznie największym wzrostem podaży gazu z jednego źródła. Taka skala ekspansji będzie miała szerokie implikacje dla całego kontynentu Ameryki Północnej, napędzając inwestycje w sektorze petrochemicznym oraz w innych sektorach energochłonnych.

Strategia Grupy ORLEN zakłada kontynuację działalności poszukiwawczo-wydobywczej w celu zwiększania wydobycia i poszerzania dostępu do własnych zasobów ropy i gazu ziemnego. Budowa kompetencji w obszarze wydobycia, związana była z intensywnymi pracami nad uformowaniem międzynarodowego zespołu specjalistów, zdolnego do tworzenia i zarządzania zdywersyfikowanym portfelem aktywów, a także stosującego najnowsze dostępne na świecie metody poszukiwawcze i technologie wydobywcze.

Na koniec 2017 roku na terenie Polski Grupa ORLEN posiadała samodzielnie oraz z partnerem (PGNiG) 26 koncesji o łącznej powierzchni 18,7 tys. km2, położonych w obrębie 8 województw dysponując zasobami 2P (potwierdzone i prawdopodobne) wynoszącymi 11,5 mln baryłek ekwiwalentu ropy naftowej (boe). Grupa ORLEN posiada 100% udziałów w 13 koncesjach oraz 49% w 13 koncesjach.

W prowincji Alberta w Kanadzie Grupa ORLEN jest rozpoznawanym operatorem z aktywami produkcyjnymi o łącznej powierzchni 230,7 tys. akrów (0,9 tys. km2) i łącznymi zasobami 2P wynoszącymi 141,1 mln boe.